Stress, wat is dat eigenlijk?

Onze drie stagiaires die gedurende hun hele studiejaar bij Samen Oplopen actief zijn, hebben voor jou een serie INSPIRATIEBRIEVEN gemaakt. Omdat het moeilijke tijden zijn voor jou en voor jouw gezin, willen zij de nodige inspiratie delen om het contact met jouw gezin/jongere te vergemakkelijken. Mocht je zélf ideeën/tips hebben, deel ze dan vooral met ons en wellicht zie je ze dan in een volgende inspiratiebrief terug. Onze stagiaires en de rest van het team van Samen Oplopen, wensen jou heel veel inspiratie en sterkte met het in verbinding blijven met elkaar in deze spannende tijden! Blijf gezond!

Stress, wat is dat eigenlijk?

Deze tijd met het coronavirus wordt veelal omschreven als stressvol. Het hele leven is anders en dat heeft consequenties, ook in de gezinnen die jij begeleidt. Maar wat is stress eigenlijk? Stress is goed te vertalen naar spanning of druk. Wist je dat stress van oorsprong een term is uit de bouw? Stress is de kracht die kan worden uitgeoefend op een voorwerp. Of stress schadelijk is, hangt af van hoeveel belasting iets (of dus iemand) aankan. Zelfs metaal krijgt haarscheurtjes als het te eenzijdig of constant wordt belast. En dat geldt dus ook voor mensen.

Gezonde stress

Wanneer het bij mensen over stress gaat, betreft het meestal een ongezonde druk: een teveel aan spanning. Maar stress is niet altijd ongezond. Mensen hebben het namelijk ook nodig om goed te kunnen functioneren. Voorbeelden van gezonde stress zijn, de spanning die je kunt voelen voor een examen, sollicitatiegesprek of een andere spannende gebeurtenis. Stress zorgt ervoor dat je alerter kunt reageren en geconcentreerder kunt werken. Gezonde stress helpt dus bij presteren, omdat het een mens alerter, geconcentreerder en efficiënter maakt. Zodra de spannende gebeurtenis voorbij is, neemt de spanning weer af. Herken je dit bij iemand uit jouw gezin? Dan is er waarschijnlijk sprake van gezonde stress.

Ongezonde stress

Maar stress kan ook ongezond zijn. Je spreekt van ongezonde stress wanneer de draaglast groter wordt dan de draagkracht, dus wanneer iemand meer op zijn bord heeft dan dat hij eigenlijk op kan. Het evenwicht tussen de factoren die spanning veroorzaken (stresssoren) en de mogelijkheden om stress te voorkómen of ermee om te gaan, slaan door naar de verkeerde kant. Als deze stress te lang aanhoudt, te vaak voorkomt en/of te groot is, is er onvoldoende tijd om te herstellen. Hierdoor houden de stressklachten dus aan, verergeren of groeien mogelijk zelfs uit tot iets groters. Het is dus belangrijk om in de gaten te houden of er sprake is van ongezonde stress in het gezin dat jij ondersteunt. Dit kan door te letten op de stresssignalen die iemand afgeeft.

Hoe herken je stresssignalen?

Als stresssignalen genegeerd worden, kan dat een tijd goed gaan. Maar langdurige of regelmatige stress kan ervoor zorgen dat de spreekwoordelijke accu leeg raakt, dat zelfs kan leiden tot een burn-out. Stressklachten moeten dus serieus genomen worden. Het zijn alarmsignalen! Hoe eerder je deze signalen herkent, hoe sneller de oorzaken ervan aangepakt kunnen worden. Met als gevolg dat de kans kleiner wordt dat iemand last krijgt van langdurige, ongezonde stress.

Maar wat zijn dan deze stresssignalen?

Ongezonde stress kan zich op verschillende manieren uiten, namelijk door:

Lichamelijke signalen: hoofdpijn, rug- of nekpijn, hartkloppingen of pijn in de borststreek, spierspanning, ademhalingsproblemen en storingen in de spijsvertering. Deze kunnen allemaal wijzen op stress.

Psychische en emotionele signalen: prikkelbaarheid en gevoelens van angst, machteloosheid, niet gelukkig zijn, eenzaamheid of verveling kunnen wijzen op stress. Ongezonde stress kan de stemming van mensen sterk beïnvloeden. Bij ongezonde stress ontstaat er vaak een negatief gedachtepatroon. Dit is vaak gericht op de persoon zelf en op de eigen (verminderde) kwaliteiten en prestaties.

Gedragssignalen: niet goed kunnen slapen en meer eten of (alcohol) drinken en roken. Allemaal signalen die kunnen wijzen op stress. Ongezonde stress kan veranderingen in het gedrag van mensen veroorzaken, ook naar anderen toe. Prikkelbaarheid kan bijvoorbeeld leiden tot meer irritatie. Lusteloosheid en somberheid kunnen tot gevolg hebben dat iemand zich terugtrekt uit sociale contacten.

Is er in jouw gezin sprake van deze klachten of herken jijzelf dingen bij hen? Vraag dan zo mogelijk door naar de andere signalen en begin een gesprek over stress.

Hoe ga je om met stress?

Merk jij dat er sprake is van ongezonde stress in het gezin of hebben jullie dit samen kunnen vaststellen? Hieronder reiken wij jou daarvoor wat handvatten aan die kunnen helpen bij het voorkómen van en/of omgaan met stress.

Zorg voor inzicht

Veel mensen weten van zichzelf wel waar zij stress van krijgen. Neem samen (op afstand natuurlijk!) even een moment om dit op te schrijven. Wat kost er veel energie? Wat kun je daaraan veranderen? Dus ook: wat gééft jou energie?

Ook de dingen die móeten, kun je samen opschrijven. Dit geeft overzicht. Maak vervolgens een onderscheid in dingen die ‘nu’ moeten en dingen die nog even kunnen wachten. Hierdoor ontstaat er gevoelsmatig wat meer ademruimte. Je kunt hier ook samen een realistische planning bij maken. Help het gezin om de lat niet te hoog te leggen, zodat er minder teleurstelling is als iets niet lukt.

Stel samen prioriteiten. En deel bijvoorbeeld grote taken op in kleine taken en plan de dag niet te vol. Laat dus ook tijd vrij voor onverwachte gebeurtenissen en ontspanning. Schrijf bijvoorbeeld op wat jouw gezin leuk of ontspannend vindt en zorg dat hier regelmatig tijd voor vrij wordt gemaakt. Even tijd om lekker bij te komen!

Goede zelfzorg is belangrijk

Slapen is ontzettend belangrijk voor het herstel van de geest en het lichaam. Krijgt jouw gezin wel voldoende slaap? Loop anders samen de bovenstaande punten eens door, zodat er inzicht ontstaat waardoor ze bijvoorbeeld (te) laat naar bed gaan. Ook bewegen heeft talloze voordelen: een beter humeur, stressbestendigheid en een fitter gevoel

Tips hoe je een gezin kunt helpen om te bewegen kun je vinden in Inspiratiebrief 3. Mocht je deze niet meer hebben, stuur dan even een mail naar onze stichtingsondersteuner, Marloes, marloesvanslobbe@samen-oplopen.nl en zij zal deze alsnog mailen.

Praat erover

Praten over de situatie is minstens net zo belangrijk als het teweeg brengen van veranderingen. Kruip eens tijdens een rustig halfuurtje achter de computer voor een videogesprek met je gezin of maak samen een wandeling op anderhalve meter afstand en praat erover. Het kan zijn dat het gestresste gezinslid zich zorgen maakt over de situatie of over de stress die gevoeld wordt. Geef het dan de ruimte om bij jou het hart te mogen luchten en steun te vinden of stimuleer om hierover te praten met familie en vrienden. Door te zeggen dat stress niks ongewoons is, of iets waarvoor je je zou moeten schamen, neem je wellicht nog een drempel weg.

Vermoed jij dat er in het gezin dat jij ondersteunt teveel sprake is van ongezonde stress en heb je hier zorgen over? Je kunt dan altijd contact opnemen met de coördinator om dit te bespreken!